Templat
(şablon, kalıp), supramoleküler kompleksler veya nanoyapıların sentezi
ve oluşumunun önceden organizasyonunu sağlayan bir parçacık veya bir yapıdır.
Bir templat, farklı
moleküller arası etkileşimler nedeniyle düşük molekül ağırlıklı substansları
kendi etrafında düzenler ve nano- veya supramoleküler yapıların düzenli bir
kompleksinin oluşumunu sağlar. Bir şablon örneği, tamamlayıcılık ilkesiyle, ikinci
bir DNA molekülü ile birleşerek çift helezon oluşturan, tek bükümlü bir DNA
molekülüdür. Etkileşimden sonra templat, kompleksinin bir bölümünü oluşturabilir
veya kompleksin dışında kalabilir.
Çeşitli partiküller
templat gibi davranabilir: alkali metal iyonları (şablon etkisi), organik
moleküller, makromoleküller ve kompleks yapılar. Templatlar, self-montajda
kritik bir rol oynar.
Templat etkisi,
reaksiyon sistemine şablon eklenmesine bağlı olarak supramoleküler kompleks
sentezinin kimyasal reaksiyon veriminde çoklu artıştır.
Supramolekül
komplekslerinin sentezinde kullanılan reaksiyon karışımlarında, templat kendi
etrafındaki düşük moleküllü bileşikleri koordine eder ve böylece yan ürünler
yerine kompleks bir oluşum olasılığını artırır. Şablon etkisi hem kinetik hem
de seçici niteliktedir: şablon ana reaksiyonu teşvik eder ve supra-moleküler
kimyada kinetik kontrolde oluşan yan reaksiyonları etkilemez. Örnek, K+
iyonu varlığında 18-crown-6 çevrimdir (Şekil). Şablon etkisi makrosiklik
sentezde çok önemli bir rol oynar.
18-crown-6
oluşumunda temel ve yan reaksiyonlar
