Sürünme (Creep)
Özellikleri: Fiziksel yük altında bir süre kalan malzemede, elastik deformasyon
(aniden) yanında, meydana gelen boyutsal değişikliktir. Plastik malzemenin
zamanla, yavaşça hareketi olarak da tanımlanabilir; “soğuk akma” da denir. Düşük
streslerde creep, grain (tane) sınırları boyunca atomların difüzyonuyla kontrol
edilir. Daha yüksek streslerde creep gevşemesi (strain) yer değiştirme hareketi
nedeniyle ilerler. Creep hızı malzemenin, uygulanan stres değerinin ve stres uygulama
zamanının bir fonksiyonudur.
Genel tasarım için sürünme verileri genellikle, eşzamanlı
tekeksenli yükleme ve sabit sıcaklık koşullarında elde edilir. Testlerin
sonuçları genellikle kopmaya kadar zamana karşı strain olarak çizilir. Şekil
(a)’da görüldüğü gibi creep, çoğu zaman üç aşamada gerçekleşir. İlk aşamada,
strain oldukça hızlı gerçekleşir, ancak hız, ikinci aşama boyunca sabit olana
kadar yavaş yavaş azalır. Bu sabit creep hızına, minimum sürünme hızı veya
sabit-durum sürünme hızı denir; çünkü bu, test sırasında en yavaş sürünme
oranına sahiptir. Üçüncü aşamada strain hızı, çökme oluşana kadar artar.
Serviste creep genellikle yükleme ve sıcaklık koşullarının
değişmesinden etkilenir ve olası stres-sıcaklık-zaman kombinasyonların sayısı
sonsuzdur. Çoğu malzeme sürünmeye maruz kalırken, sürünme mekanizmaları
metaller, plastikler, kauçuklar, betonlar arasında genellikle farklıdır.
Stres Yırtılma
(Rupture) Özellikleri: Stres yırtılma testi, gerilme değerlerinin bir
sürünme (creep) testinde kullanılan değerlerden daha yüksek olması dışında
sürünme testine benzer. Stres yırtılma testleri, bir malzemenin çökmesi için gerekli
zamanı sapamada kullanılır; bu nedenle, teste çökme meydana geşinceye kadar devam
edilir. Uygulanan stres değerleri zamana karşı grafiğe (log-log) geçirilir.
(Şekil-b).
Şekil: (a) Tipik bir creep davranışı, (b) stres
yırtılma (rupture) testi
