Şelat, atomlar (veya iyonlar) ve polidentat ligandların
koordinasyon bileşikleridir.
Şelat oluşabilmesi için, en az iki donor (verici) sitesi
merkezi atoma bağlı bir ligand gerekir. Bu tür sitelerin sayısına ligand
dentisitesi denir. Şelat hakalar oluşturan ligandlar ‘şelatlama (kenetleme)
maddeleri’ olarak tanımlanır. Tipik polidentant liganglar arasında etilendiamin
(H2NCH2CH2NH2), gliserin (HOCH2CH(OH)
CH2OH), etilendiamintetraasetik asit (EDTA) sayılabilir (Şekil).
Poidentant ligand ve merkez atom arasında kimyasal bağların oluşmasına şelasyon denir. Şelasyon, supramoleküler Konuk-evsahibi (guest-host) kompleksleri oluşturmanın yollarından biridir. Şelatların en kapsamlı ve önemli sınıfı şelatlanmış metal komplekslerdir (metaloşelatlar).
Poidentant ligand ve merkez atom arasında kimyasal bağların oluşmasına şelasyon denir. Şelasyon, supramoleküler Konuk-evsahibi (guest-host) kompleksleri oluşturmanın yollarından biridir. Şelatların en kapsamlı ve önemli sınıfı şelatlanmış metal komplekslerdir (metaloşelatlar).
Şelatlar, monodentat ligandlar tarafından oluşturulan benzer
yapıdaki komplekslerden çok daha kararlıdır. Bu fenomene şelat etkisi denir.
Büyük ölçüde şelat halkaları nedeniyle, şelatlar eşsiz fiziksel, kimyasal ve
biyolojik özelliklere sahiptir. Şelatlar, analitik kimyada metal analizlerinde
çok kullanılır. Şelat-kaplı nanopartiküller gadolinyumla (Gd) şelat
kompleksleri, bu da nükleer magnetik tomografide kontrast madde olarak
kullanılmasını sağlar. Şelatlar yaşam süreçlerinde önemli bir rol oynamaktadır:
hemoglobin, klorofil, B12 vitamini şelatlardır.
EDTA anyounun oluşturduğu şelat
