Partikül boyut
analizi, izole partiküllerin ve enstrümantal olarak tayin edilmiş katıların
(kristalitler, agregatlar, agromeratlar, grainler) morfolojik fragmanlarının boyut
dağılımını ölçmek ve incelemek için kullanılan metotlar grubudur.
Tane (grain) boyutu analizinde kullanılan ilk enstrümantal
metot elek analizidir; analiz edilen toz veya slury (blamaç) (veya
süspansiyon), giderek daha küçülen örgü boyutlarına sahip bir dizi elekten geçirilir.
Böylece, çeşitli boyutlarda partiküller içeren bir karışım, boyut sınırları iki
bitişik eleğin örgü boyutu ile belirlenen fraksiyonlara bölünebilir. Faksiyonlar,
kütle partikül boyut dağılımı diyagramını çizmek için tartılır tartılır; yatay
eksende fraksiyon boyut aralığı, dikey eksende toz örnekteki küte miktarlarını
içeren fraksiyonal kompozisyon histogramı elde edilir. Histogram, bu tür
analizlerde tane boyutu dağılımını temsil eden geleneksel bir form haline
gelmiştir ve diğer tane boyutu analizi yöntemlerinde de kullanılmaya devam
edilmektedir. (Bak. Grain (partikül) Boyut Dağılımı)
Elek analizi sadece birkaç on mikronu aşan partikül
boyutları için uygundur; daha küçük partiküller doğal gravitasyon alandaki
sedimantasyonla veya santrifüj kuvvetlerinin etkisi altında incelenebilir.
Partiküller arasındaki ve partiküllerle dağılım ortamı arasındaki etkileşim
partikül biriktirme (depozisyon) hızı üzerinde ve dolayısıyla bu metot
kullanılarak tanecik boyutu analizinin sonuçları üzerinde büyük etkiye
sahiptir. Bu prosesler kolloid kimyası tarafından incelenir.
Dinamik ışık saçma teknikleri, ve elektron ve atomik kuvvet
mikroskopisi yöntemleri Nanopartiküllerin grain boyutu analizinde kullanılan en
yaygın metotlarıdır.
Dinamik ışık saçma teknikleri; bir dispersiyon ortamı
içindeki ışık saçılma verimliliğinin, bu ortamı oluşturan optik opak
partiküllerin boyutuna bağlı olduğu durumlar için uygundur.
Elektron ve atomik kuvvet mikroskopisi yöntemleri ise sadece
tozların boyut dağılımını değil aynı zamanda filmler ve seramik gibi aglomere
edilmiş tanelerden oluşan cisimlerin analizini de mümkün kılar. Bu metotlar,
tek tek görüntüler temelinde güvenilir boyut dağılımı verileri elde etmek için
istatistiksel analiz kullanır.
Partikül boyut analizi, aynı zamanda, metalografinin önemli
bir bölümüdür; analiz edilebilir nesnelerin boyutunu birkaç yüz nanometrenle
sınırlayan gerekli verileri elde etmek için genellikle optik mikroskopi
uygulanır.
Nanopartikül izleme analizi (NTA) yazılımı, birçok partikülü ayrı
ayrı izler ve Stokes Einstein denklemiyle hidrodinamik çaplarını hesaplar
