Moleküler Elekler
Moleküler elekler (zeolite-benzeri
malzemeler), moleküllerinin boyut ve
şekillerine bağlı olarak bir komponentin bileşenlerini ayırmaya yarayan,
normalde 0.2-2 nm arasında değişen düzenli bir gözenek sistemi içeren
malzemelerdir.
Moleküler elekler, farklı kompozisyon ve yapılarada,
moleküllerin boyutlarına eşdeğer gözenek boyutlara sahip, gözenekli
malzemelerdir. Tipik moleküler elekler arasında, bazı metalosilikatlar
(zeolitler dahil), aluminofosfatlar, karbon malzemeler, metal-organik
çerçeveleri v.s. ayılabilir. Moleküler elekler öncelikle seçici sorbentler ve
katalizörler olarak kullanılır.
Moleküler Elek Etkisi
Moleküler elek etkisi, farklı boyutlarda moleküller için,
gözenekli malzemelerin iç boşluklarının çeşitli fonksiyonlarını kapsayan
etkidir.
Moleküler elek etkisi, gözenek boyutu, moleküler boyutla
kıyaslanabilir seviyedeki gözenekli malzemelerde (zeolitler, zeolit benzeri
malzemeler, aktif karbonlar v.s.) gözlenir. (hücre membranlarında -ör. vasküler
endotel dokularında glikokaliz- olduğu gibi.) Birkaç tip moleküler elek etkisi
vardır. Moleküler elek gözenekleri içerisindeki difüzyon hızı, farklı boyuttaki
moleküller için farklıysa seçici kütle transferi meydana gelir. Moleküler elek
etkisi için bir başka örnek, form seçiciliğidir; sadece geçiş hali boyutu
gözenek boyutundan daha küçük olan moleküller, kimyasal reaksiyonlarla
gözenekler içinde oluşabilir. Bir dizi seçici adsorpsiyon prosesi, katalizleme,
membran ayırma v.s., moleküler elek etkisine dayanır.
Bir zeolitin yapısı; Zeolit,
moleküler elek gibi davranır; yapıdaki boşluklardan sadece düz-zincirli
moleküller geçebilir
