Jel: (1) Kolloid kimyasında, dağılmış fazın partiküllerinin
mekansal bir yapısal grid (şebeke) oluşturduğu sıvı ortamlı bir dispers
sistemdir; (2) polimer kimyasında, polikondensasyon veya polimerizasyonun
ergimeyen ve çözünmeyen üründür.
Jel şeklini koruyabilen ve elastik davranışıyla karakterize
olan jöle benzeri bir katıdır. Uzaysal gridler, molekülerarası etkileşim
vasıtasıyla birbirine bağlanan dağınık fazın partikülleri tarafından
oluşturulur.
Jeller, partiküller arasındaki temasların mekanik ve termal
etkilerle kolaylıkla ve geri dönüşümlü olarak yok edildiğinde solun
pıhtılaşması ile oluşturulabilir. Bütün jeller, dispersiyon ortamı olarak
sırasıyla su ve organik bileşikler içeren hidrojellere ve organojellere ayrılmıştır.
Jellerin kurutulması, dağılım ortamının uzaklaştırılma yöntemine bağlı olarak
yoğunluk ve mikromorfolojik karakteristikler bakımından önemli ölçüde farklı
aerojeller, ambigeller, kriyogeller ve kserogellerin elde edilmesini sağlar.
Çoğu jel, termodinamik olarak kararsızdır ve yaşlanmaya
eğilimli olup buna mekansal şebekenin değişiklikleri (çoğunlukla büzülme ve
sıkıştırma) eşlik eder.
Jel oluşturan maddelere tipik örnekler olarak amorf
alüminyum hidroksit (jel) Al2O3 nH2O, silika
hidrojelleri (nSiO2 mH2O) gösterilebilir.
Kimya ve polimer teknolojisinde jeller suda şişen iyon-değişim
reçineleri, çapraz bağlı dekstranlar (sefadeksler) ve poliakrilamidlerdir; sıvı
hidrokarbonlar- stiren ve divinilbenzen'in şişmiş kopolimerlerinin yanı sıra
doğal ve bazı sentetik kauçuk esaslı kauçuk malzemeleri, jelatin, agar,
polivinil alkolün hidrojelleri; bazı selüloz eterlerinin ve akrilonitrilin
organojelleri.
