Hampetrolden petrokimyasallara giden yol, petrolün aranması, bulunması, çıkarılması, rafinasyonu, karmaşık hidrokarbonlardan yeni karmaşık hidrokarbonlar ve saf maddelerin üretilmesi aşamalarını içerir. Bu uzun ve engebeli yol, mineraloji, petroloji, jeokimya, kimya, matematik (bilgisayar, istatistik), paleontoloji (stratigrafi, jeofizik) ve diğer mühendislik bilimlerinin disiplinler arası bir sistem içinde çalışmasıyla aşılır.
Hampetrolden petrokimyasallara giden yolda ilk aşama petrolün aranması ve bulunmasıdır. Karadan ve denizden açılan kuyular yoluyla yeraltından çıkarılan petrol gemiler ve/veya boru hatlarıyla rafinerilere taşınır.
Rafineriler, hampetrolün fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilerek çeşitli ürünlerin elde edildiği komplekslerdir; temel ürünler arasında sıvılaştırılmış petrol gazları, nafta, benzin, gazyağı, jet yakıtı, dizel yakıtı, fuel oil ve madeniyağ sayılabilir.
Petrokimya, hampetroldeki hafif hidrokarbonlardan, rafineri ürünlerinin bazılarından (nafta, kondensat ve yan ürün etan gibi) ve doğal gazdan, petrokimyasalların elde edildiği bir "sanat" dalıdır; etilen, propilen, C4 hidrokarbonlar, benzen, toluen ve ksilen izomerleri temel petrokimyasal maddelerdir. Bu ürünler yine petrokimya kompleksi içinde veya bazıları diğer endüstri kollarında işlenerek binlerce maddeye dönüştürülür; deterjan, kozmetik, gübre, zararlı ot ilacı, ilaç, antiseptik, anestetik, plastik, sentetik fiber, pas giderici, sıvı petrol gazı, v.s. gibi.
Bu kitapta hampetrol ve doğal gazın oluşumu, araştırılması, bulunması, çıkarılmasıyla ilgili kısa bilgiler verilmiş; petrolün özellikleri, hidrokarbon tipleri ve kimyası üzerinde durulmuş; prosesler, fiziksel ve kimyasal reaksiyonları da verilerek basit akım şemalarıyla tanımlanmış; başlıca rafineri ve petrokimya ürünleri ve yan ürünleri incelenmiştir. Ayrıca proseslerin gerektirdiği iş güvenliği ve iş sağlığı yöntemleri belirtilmiş, gereken yardımcı işletmeler ve hidrokarbonların işlenmesi ile ilgili çeşitli aktivitelere de değinilmiştir.
Bazı terminoloji, endüstriye-özel olduğundan kullanılan terimlerin açıklamaları ekte verilen bir sözlükte toplanmıştır. Ancak, çok sayıda bilim dalının ve sanayi kolunun yer aldığı bu çalışmada uygun yerleşik terimlerin kullanılmasında gösterilen özen, terimlerin kullanım alanının genişliği dikkate alındığında, yetersiz kalmış olabilir.
Bu çalışmanın petrol ve petrokimya ile ilgilenen girişimciler, sanayiciler ve araştırmacılar, özellikle akaryakıt sektörü, madeniyağ üreticileri, petrol rafinerileri ve petrokimya sanayii için yararlı bir el kitabı, öğrencilerimiz için de çok yönlü bir yardımcı kaynak kitap olacağı kanaatindeyim.
GERİ (hampetrolden petrokimyasallara)
