Gen terapi, belirli
gen işlevlerini iyileştirmek veya bastırmak ve hücrelerin bazı spesifik
özelliklerini garantiye almak için hastanın somatik hücrelerine genetik öğeler koyarak
kalıtsal ve edinilmiş hastalıkların tedavisidir.
Geniş anlamda ifade
edildiğinde, gen terapi:
·
Kendi geni hastalandığından yetersiz kalan bir
fonksiyonunu yerine getirmek için bir bireyin (individual’s) hücrelerine bir
genin sokulması
·
Moleküler genetik teknoloji kullanarak bir
hastalığa neden olan bir bireyin gen belirtisinin bastırılması
·
İmmünojenikliği arttıran ve hastalıklı
hücrelerin ölmesini sağlayan genlerin eklenmesi veya bağışıklık tepkisinin
uyarılması
Günümüzde, insan germ hücrelerinin genetik manipülasyonu gen
terapisinin bir parçası olarak düşünülmemektedir.
Proteinleri kodlayan genlere ilaveten, gen terapide
kullanılan elementler:
·
RNA kodlayan genler
·
Hedef genin (antisens RNA) mRNA'ya tamamlayıcısı
·
Kısa girişimli RNA (siRNA)’nın RNA öncülleri
·
Kısa sentetik nükleotid dizileri (antisens
oligonükleotitler ve siRNA)
Bu genetik elementler, karşılık gelen mRNA translasyonunu
baskılayarak veya enzimatik bölünmeyi teşvik ederek seçici olarak gen
ekspresyonunu (gen ifadesi) engeller. Tıbta genetik yapıları kullanan
yaklaşımlara antisense terapi ve RNA interferans (girişim) (RNAi) denir.
Belirli görevlere bağlı olarak, genetik elementler
uzun-süreli ekspresyon için konukçu hücre genomuna entegre edilebilir, veya geçici
ekspresyon için kromozomal DNA'dan ayrı olarak işlev görür. Hücrelere gen
yerleştirilmesi, bir organizmanın dışında yapılabilir. Bu amaçla, hastadan
hedef hücreler elde edilir ve gerekli genin verilmesinden sonra hastaya tekrar
enjekte edilir. Alternatif olarak, genler doğrudan konak organizmaya dahil
edilir. Hücrelere genetik elemanların etkili bir şekilde sokulması için özel
hedefli taşıma sistemleri kullanılır.
