Fullerid (daha geniş anlamda intekalatlı fullerit), anyon
olarak fulleren içeren tuzlardır (yük transfer kompleksleri).
Fulleren moleküllerinin büyük olması nedeniyle, bunların
katı fazları olan fulleritler, büyük moleküllerarası boşluklara sahiptir. C60
fullerit, her fulleren molekülü başına bir oktahedral ve iki daha küçük
tetrahedral boşluklar içerir. Bunlar, küçük moleküller veya metal atomları ile
doldurulabilir. Fulleritlerdeki moleküllerarası kuvvetler bir hayli zayıf
olduğundan, dokular arasındaki atomların hareketiyle, moleküler latisin
genişlemesi eşliğinde oldukça yüksek interkalasyon dereceleri elde edebilir. Sodyum,
potasyum, sezyum, magnezyum, kalsiyum, stronsiyum, baryum, ititeryum, samaryum,
öropyum v.s. fulleridler bilinmektedir.
Fullerid fazlarının sentezi, fulleritlerin (veya fulleren
çözeltilerin) alkali metallerle doğrudan etkileşimi vasıtasıyla, çoğunlukla
yüksek basınç altında, fulleritlerin elektrokimyasal olarak dopinglenmesiyle,
metal atomları ve fulleren moleküllerinin buhar fazınından ko-depozisyonuyla,
v.s., gerçekleştirilebilir. Sonraki tavlamayla, denge evreleri oluşturabilir.
Fullerenlerin yüksek elektron ilgisi nedeniyle,
fulleridlerdeki molekülleri negatif iyonlar biçimindedir. Düşük derecelerde
interkalasyonda, metal atomları atomik katyonlar olarak bireysel aralıklarda
bulunurken, yüksek interkalasyon derecelerinde pozitif yüklü kümeler
halindedir. Stokiyometriye bağlı olarak, fullerid hem iletken hem de dielektrik
fazlar oluşturabilir ve fulleren moleküllerinin kısmi polimerizasyonu meydana
gelebilir. Fullerid monotabakalarda fulleren molekülünün bazı ilginç
oriyantasyonal düzenlenmeleri gözlenmiştir. Bununla birlikte, fulleridelerdeki
esas ilginçlik, süperiletkenliğinden kaynaklanmaktadır. Önceleri, süperiletkenlik
K3C60'da 19 K geçiş sıcaklığında bulundu. Günümüzde,
normal basınçtaki fulleridler için maksimum sıcaklık Cs2RbC60
için 33 K ve 15 kbar basınçta Cs3C60 için 40 K'dır.
Fulleridlerin bir diğer ilginç sınıfı, tetrakis (dimetilamino)
etilen (TDAE) veya metalosenler gibi organik elektron vericileriyle fulleren
tuzlarından oluşur. Yaklaşık olarak 20K’de, bu tür bileşikler yumuşak organik
ferromagnetlerdir.
Fullerid Cs3C60'ın
kristal yapısı
