Fotodinamik terapi (PDT) (fotoışın tedavisi, fototerapi,
fotokemoterapi de denir), hücredeki substansı biriktirerek vücutta hastalıklı
hücreleri ortadan kaldırmak için bir uygulanan bir metottur, örn. bir
fotosensitizer veya metallised nanopartiküller, reaktif oksijen türleri veya
hipertemi üretmek suretiyle, belli bir dalga boyunda radyasyona maruz
bırakıldığında hücreleri içeriden yok eder.
Fotodinamik tedavi ilk kez 100 yıldan fazla bir süre önce
kanser tedavisi için önerildi. Halen kanser, göz ve cilt hastalıklarının
tedavisinde kullaaktadır. Fotosensitizatörler, protoporfirin IX,
ftalosiyaninler veya ışığı etkili bir şekilde absorbe eden öncüllerine dayanan
bileşiklerdir; cilde veya mukoz membranlara intravenöz (damariçi) veya lokal
olarak uygulanır. PDT metotları ve prosedürleri, altın atomlu nanofilmlerle
(nanoshelller) kaplanmış silikon nanopartiküller kullanarak geliştirilmektedir.
Fotosensitizerler, tümör kan damarlarının yüksek permeabilitesi (geçirgrnlik)
ve tümör hücrelerinin yüksek metabolik aktivitesi nedeniyle tümörde birikir.
Hastalıklı hücrelerle spesifik etkileşimine dayanan kimyasal fotosensitizörlerin
hedefe yönelik olarak verilmesi henüz tam olarak geliştirilememiştir. Günümüzde
ışık kaynakları olarak, kırmızı görünür spektrumdaki radyasyonun, fotosensitizerin
maksimum absorpsiyonuna karşılık gelen bir dalga boyuyla birlikte lazerler
kullanılmaktadır. Işık enerjisi absorplandığında, uyarılan fotosensitizatör
moleküller çevreleyen oksijen molekülleri ile reaksiyona girerek singlet
oksijen üretir ve oksidatif hasarla hücreleri yok eder. Altın nanopartiküller
kullanıldığında, hücreler aşırı ısınma nedeniyle ölürler. Görünür ışık 1 cm'den
daha fazla dokuya nüfuz (penetrasyon) edemediğinden, PDT kullanımında bir
sınırlama vardır; bu nedenle bu terapi esas olarak cildin üstünde ve altındaki
tümörlerin, veya bazı iç organların astarlarının tedavisine yöneliktir. Işık
penetrasyonunun derinliği tayfın kırmızı kısmında artar, böylece fotodinamik
tedavinin derinliğini birkaç kez artırmayı mümkün kılacak, kızıl ötesi
radyasyonla aktive edilen bakteriyoklorofil ve metalik nanopartiküllere dayanan
fotosensitizatörler geliştirilmiştir.
