Yağlama, iki yüzey arasında kaygan bir film oluşturarak
sürtünmeyi azaltan ve yüzeylerden birinin diğeri üzerinde, veya her ikisinin de
birbiri üzerinde kolaylıkla hareketini sağlayan yağ filminin varlığına
“yağlama” denilmektedir.
İki malzeme, birbiri üzerinde kaydığı veya hareket
ettiğinde, çalışmaları boyunca yüzeyleri arasında az veya çok temas vardır.
Çalışma başladığında, düşük hızlardaki periyotta veya yüksek yüklü koşullarda
sürtünme en yüksek seviyededir. Bu sırada yüzeylerdeki pürüzler, birbirleriyle
temas sonucu aşınma tanecikleri şeklinde kopar ve yüzeyler arasındaki
sürtünmeyle oluşan kayma kuvvetleri ultrasonik titreşimler meydana getirir. Bu
sonik titreşimlerin frekansları 20000-300000 Hz aralığındadır. Aşınma
tanecikleri yüzeyleri tekrar aşındırır, yapışır ve malzemelerin bozulmasına
neden olur.
Sürtünme doğrudan doğruya yükle orantılıdır, yüzey alanına
bağlı değildir. Sürtünmenin vereceği hasarı yok etmek veya en aza indirmek için
koşullara uygun yağlama yağı kullanmak gerekir. Yağlama yağlarının, yağlama
dışında da bazı önemli işlevleri vardır;
- Yağlama
yağları malzemeler arasındaki boşluğu, oluşan kirlilikleri dağıtarak veya
yüzeylere yapışmalarını engelleyerek temiz tutar,
- Hareketli
elementlerin sürtünmelerini önleyerek, veya oluşan ısıyı absorblayarak
sıcaklığı düşürür, ısınmalarına engel olur,
- Dinamik
bir conta vazifesi yaparak (örneğin motorda piston, sekmanlar ve silindir
arasında) yağın kirlenmesini önler,
- Mekanik
şoklara karşı yastık görevi yapar, oluşan enerjiyi geniş yüzey alanıyla
absorblar,
- Korozyonu
önler; bunu ya içerdiği katkı maddeleri ile korozif maddeyi nötralleştirerek,
veya malzeme ile korozif madde arasında bir bariyer oluşturarak sağlar,
- Enerji
transfer ortamı olarak davranır.
Yağlama işlemi, hidrodinamik, sınır, karışık ve
elestohidrodinamik yağlama olarak dört grup altında toplanabilir.
1. Hidrodinamik (veya Akışkan Film Dolgulu) Yağlama
Birbiri üzerinde hareket eden iki yüzey, sürekli bir
yağlayıcı film tabakasıyla birbirlerinden ayrılmış haldedirler. Bu rejimde
yağlayıcı film herbir yüzeyle tam temas halindedir ve yüzeylerin hareketiyle
aynı yönde ve aynı hızla hareket eder. Yağlayıcının viskozitesi ve ikmal
basıncı ile malzemenin dönme hızı ve ağırlığı hidrodinamik yağlamayı etkileyen
faktörlerdir. Hızın veya viskozitenin artması yağ filmi kalınlığının artmasına,
yükün artması da yağ filminin incelmesine neden olur.
2. Sınır Yağlaması (veya İnce Film Yağlaması)
Yükün ve hızın fazlalığı, veya yağlayıcı akışkanın
özelliklerindeki herhangi bir değişiklik iki tabaka arasındaki yağ filminin çok
incelmesine sebep olur ve film bazı noktalardan koparak yüzeyler üzerindeki çok
küçük, mikroskobik çıkıntılar birbirleriyle temas ederler. Böyle koşullarda
sürtünmeyi azaltmak ve aşınmaya karşı koruyuculuk yağ filmi tarafından
sağlanamaz, kimyasal koruyucu katkı maddelerine gerek olur.
3. Karışık Film Yağlaması
Hidrodinamik ve sınır yağlamanın birarada bulunması karışık
film yağlamasıdır; bu tip yağlamada
yüzeyler arasında pürüz teması yoktur veya çok nadirdir.
4. Elastohidrodinamik Yağlama
Yağlayıcı üzerindeki yük veya basıncın yağa, üzerinde
bulunduğu yüzeydekinden daha fazla kayma gerilimi uygulaması durumunda yağ
filmi kopar ve yüzeyler birbiriyle temas ederek deforme olurlar. Bu gibi
koşullarda yüksek basınç katkı maddeleri içeren yağlayıcılar kullanılmalıdır.
Bu tür katkı maddeleri yağın yüzeyler üzerindeki temas alanını artırarak yağ
filminin kopmasını engeller.
GERİ (hampetrolden petrokimyasallara)
